تاریخچه ظروف سنگی :
تاریخچه ظروف سنگی به دوران باستان باز می‌گردد. استفاده از ظروف سنگی حکاکی شده در برخی متون به ۲۳۰۰ تا ۲۴۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد . از اطلاعات باستان‌شناسی معلوم می‌شود که انسان‌ها از سنگ‌ها برای ساخت و ساز ظروف بهره می‌بردند و این ظروف برای اهداف مختلفی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.
حجاری سنگ صابون توسط وایکینگ ها
در مناطقی مانند ایران، استفاده از ظروف سنگی به عنوان یکی از مصنوعات کهن معمول بوده است. این ظروف از سنگ‌های مختلفی ساخته می‌شوند که بسته به نوع سنگ و استفاده مورد نظر، مشخصات و خصوصیات مختلفی دارند. ساخت این ظروف با استفاده از تکنیک‌های مختلف از جمله حکاکی، قلمزنی، یا تزئینات دیگر انجام می‌شود.
همچنین، در ادبیات و روایات ایرانی نیز به استفاده از ظروف سنگی اشاره شده است.
کارگاه تولید هرکاره (ظروف پخت وپز سنگ صابون در مشهد)
همچنین، دیگ سنگی یا هرکاره یکی دیگر از انواع ظروف سنگ صابون است که تولید و استفاده آن در منطقه مشهد رواج دارد و به عنوان یکی از هنرهای بومی و سنتی ایران به شمار می‌آید.
استفاده از ظروف سنگی در طول تاریخ به دلیل مقاومت آنها در برابر آتش و خصوصیات منحصر به فرد سنگ‌ها، محبوبیت خاصی داشته است و امروزه نیز به عنوان یکی از نمادهای فرهنگی و هنری ایران شناخته می‌شود.
تاریخچه ظروف سنگی نشان از اهمیت و ارزش این ظروف در فرهنگ و تاریخ ایران دارد و به عنوان نمادی از صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور، همچنان مورد توجه و تمایل مردم قرار دارد.
ظروف سنگ صابون به عنوان یکی از قدیمی‌ترین وسایل آشپزخانه، از دوران باستان تا کنون مورد استفاده بوده‌اند. در زمان باستان، این ظروف اغلب به عنوان ظروف نگهداری آب و غذا به کار می‌رفتند.
نخستین ظروف سنگ صابون مربوط به دوران تمدن سومری بودند که در منطقه‌ی میان‌رودانی می‌باشد. سومری‌ها در سال‌های ۴۰۰۰ تا ۳۰۰۰ قبل از میلاد، ظروف سنگی را به کار می‌بردند.
در دوران قدیمی، سنگ صابون به عنوان یک ماده‌ی زیبایی‌دهنده و نیز برای آرایش به کار می‌رفت و پس از آن، در ساخت ظروف آشپزخانه به کار گرفته شد. در ابتدا، این ظروف به صورت دست‌ساز توسط صنعتگران ماهر ساخته می‌شدند.
اما با گذر زمان و پیشرفت فناوری، تولید این ظروف به صورت صنعتی آغاز شد. امروزه، این ظروف به عنوان یکی از ظروف پرمصرف و با ارزش آشپزخانه به شمار می‌روند.
برخی از گفته‌ها حکایت از آن دارد که سنگ صابون در زمان‌های باستانی در کشورهای هند و چین مورد استفاده قرار می‌گرفته است. همچنین، در برخی مناطق از ایران نیز نمونه‌های قدیمی از این سنگ یافت شده است.
در هند، و به طور گسترده ای در صنعت کاغذ، رنگ و لوازم آرایشی استفاده می شود. منطقه باغشوار اوتاراکند یکی از غنی ترین نقاط سنگ صابون است. در حال حاضر دولت 90 معدن سنگ صابون را در این منطقه تحریم کرده است که بیشتر آنها در بلوک کاپکوت قرار دارند. (به علت تاثیر در انقراض ببر های هند)
در طول تاریخ، سنگ صابون به عنوان یکی از موادی که به راحتی قابل حک و شکل دادن است، برای ساخت اشیاء زینتی، مجسمه‌های هنری و ابزارهای خانگی مورد استفاده قرار گرفته است. برخی از نمونه‌های قدیمی از مجسمه‌های سنگ صابون را می‌توان در موزه‌ها و باستان‌شناسی‌های مختلف دید.
بنابراین، می‌توان گفت که سنگ صابون یکی از سنگ‌هایی است که از قدیمی‌ترین زمان‌ها مورد استفاده انسان بوده و هنوز هم به عنوان یکی از مواد مورد استفاده در صنایع مختلف به کار گرفته می‌شود.
سنگ صابون یک نوع سنگ طبیعی است که از سنگ آهک، مگنزیت، سیلیسیوم و ترکیبات دیگر تشکیل می‌شود. این سنگ در مناطق مختلف جهان پیدا می‌شود، اما بیشترین تولید آن در کشورهای هندوستان، چین، برزیل، پاکستان و ایتالیا صورت می‌گیرد. همچنین، سنگ صابون در برخی مناطق ایران نیز پیدا می‌شود. برای مثال،خراسان رضوی ، استان یزد، محلات و بجنورد در ایران دارای معادن سنگ صابون هستند.
استفاده از سنگ صابون در صنایع مختلف، از جمله صنایع زیورآلات، مجسمه‌سازی، ساخت آبنمایی، ساخت ابزارهای آشپزخانه و ساخت قطعات صنعتی، دارای بسیاری از مزایا می‌باشد که به شرح زیر می‌توان آنها را برشمرد:
1- نرمی و قابل حک و شکل‌پذیری: سنگ صابون به دلیل نرمی و قابل حک و شکل‌پذیری آن، برای مجسمه‌سازی و ساخت آثار هنری و زینتی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، در صنایع دیگر مانند ساخت قطعات صنعتی، ساخت ابزارهای آشپزخانه و غیره نیز به علت این خاصیت به کار می‌رود.
2- سبک و مقاوم: سنگ صابون به دلیل سبک بودن و مقاومت در برابر خوردگی و حرارت، برای ساخت آبنماها و اجزای دیگر سیستم‌های آبیاری و آبنمایی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3- ضد باکتری و ضد عفونی کننده: سنگ صابون دارای خاصیت ضد باکتری و ضد عفونی کننده است، به همین دلیل برای ساخت ابزارهای آشپزخانه و ساخت صابون، از آن استفاده می‌شود.
4- قابلیت نگهداری حرارت: سنگ صابون قابلیت نگهداری حرارت را دارد، به همین دلیل برای ساخت سینی‌های طعام، تابه‌های آهنی با دسته سنگی و برای ساخت آتشخانه و کف آشپزخانه بسیار مناسب است و در موارد دیگر، به کار می‌رود.
5. زیبایی و دکوراتیو: سنگ صابون با رنگ‌ها و طرح‌های مختلفی در دکوراسیون داخلی و باغ‌ها استفاده می‌شود و برای ساخت اشیاء زینتی و مجسمه‌های هنری نیز بسیار مناسب است.
6. دارای خواص آرامبخش: سنگ صابون با طبیعت آرامبخش و دارای خواص درمانی برای برخی از بیماری‌های روحی و روانی مانند افسردگی و استرس می‌باشد.
به طور کلی سنگ صابون به دلیل خواص فوق‌الذکر و دیگر خواص آن، در بسیاری از صنایع مانند ساختمان‌سازی، هنر، صنایع دستی و دکوراسیون استفاده می‌شود.
قلم زنی یا کنده کاری (carving) روی سنگ صابون یکی از فرایندهای هنری است که در بسیاری از فرهنگ‌ها و سنت‌های مختلف به کار می‌رود. مدارک تاریخی نشان می‌دهند که این هنر بیشتر در ایران، هند و چین از قدیمی‌ترین دوران تاریخی در حال انجام بوده است.
در ایران، قلم زنی روی سنگ صابون از دوران ساسانیان به عنوان یک هنر بسیار ارزشمند شناخته شده بود و در دوران اسلامی نیز ادامه داشت. در دوره قاجار، قلم زنی روی سنگ صابون به عنوان یک هنر بسیار پرطرفدار مورد توجه قرار گرفت و هنرمندان زیادی در این حرفه فعالیت می‌کردند.
در هند، قلم زنی روی سنگ صابون نیز از دوران باستان در آن کشور رایج بوده است و هنرمندان هندی از این هنر به عنوان یک شیوه هنری بسیار با ارزش استفاده می‌کردند. همچنین، در چین نیز قلم زنی روی سنگ صابون به عنوان یک هنر باستانی شناخته شده و هنرمندان چینی از این هنر در ساخت تزئینات سنگی و شیشه‌ای استفاده می‌کردند.
در چین نیز، هنرمندان از قلم زنی روی سنگ صابون به عنوان یک شیوه هنری بسیار با ارزش استفاده می‌کنند و این هنر در ساخت تزئینات سنگی و تزئینات چوبی استفاده می‌شود.
بنابراین، می‌توان گفت که قلم زنی روی سنگ صابون از قدیمی‌ترین دوران تاریخی به عنوان یک هنر بسیار ارزشمند در فرهنگ‌ها و سنت‌های مختلف به کارمی رود.
برخی آثار کشف شده در موزه ملی ایران و شهر جیرفت :
